Van streefcijfer naar quotum

Op 28 september 2021 heeft de Eerste Kamer ingestemd met het wetsvoorstel voor een meer evenwichtige verhouding van mannen en vrouwen in de raad van bestuur en de raad van commissarissen, beter bekend als het 'vrouwenquotum'. Het quotum zal vermoedelijk per 1 januari 2022 in werking treden. Het vrouwenquotum wordt van toepassing op de raad van commissarissen van beursgenoteerde bedrijven, dat zijn zo’n 90 bedrijven. 

Het quotum schrijft voor dat deze raad van commissarissen voor een derde uit vrouwen moet bestaan. Houdt men zich hier niet aan, dan is de benoeming van elke commissaris die niet bijdraagt aan het quotum niet geldig (in juridische termen: nietig). Een dergelijk quotum geldt alleen voor de raad van commissarissen en niet voor de raad van bestuur, omdat verwacht wordt dat een meer divers samengestelde raad van commissarissen ook een meer divers bestuur meebrengt, aangezien de raad van commissarissen direct of indirect de bestuurders kan benoemen. 

Geen paardenmiddel 

Wat mij betreft wringt daar al meteen de schoen. Het voorheen geldende streefcijfer gold voor alle grote ondernemingen, NV of BV, beursgenoteerd of niet beursgenoteerd. Het quotum is veel enger qua toepassing en heeft slechts betrekking op een totaal van 467 commissarissen in deze ondernemingen, waarvan dus een derde vrouw moet zijn. Daarnaast voldeed 54 procent van de beursgenoteerde ondernemingen al aan de quotumeis in 2020 en voldoet op dit moment ruim 68 procent van de beursgenoteerde ondernemingen aan de quotumeis. Het is daarom de vraag of de quotumregeling voor echt zoveel meer verandering gaat zorgen. Wat mij betreft moet het quotum ook zien op de raad van bestuur om echt verandering teweeg te brengen. Het quotum is daarmee geen paardenmiddel zoals vaak wordt gezegd. 

Streefcijfers? 

Naast het quotum voorziet de wet ook in ‘passende en ambitieuze streefcijfers’ die moeten worden opgesteld door bedrijven voor hun raad van bestuur, raad van commissarissen en de subtop. Deze streefcijfers moeten worden opgesteld door grote ondernemingen, ongeacht of zij beursgenoteerd zijn of niet. Hoewel de streefcijfers wel passend en ambitieus moeten zijn, kunnen bedrijven ook lagere streefcijfers formuleren dan de 33 procent die voor de raad van commissarissen van beursgenoteerde ondernemingen geldt. Ook wordt er geen sanctie gesteld op het niet-naleven van de wet, anders dan een rapportageverplichting. De eerdere streefcijfers die golden van 2013-2020 voor de raad van bestuur en raad van commissarissen van grote vennootschappen, hebben laten zien dat een dergelijk streefcijfer weinig effectief is omdat het percentage vrouwen nog niet in de buurt kwam van de 30 procent. Het is daarmee ten zeerste te betwijfelen of bedrijven nu wel hun streefcijfers gaan halen. Ook de resultaten uit de ‘quickscan’ van de SER zijn niet hoopgevend. Uit de scan, die is uitgevoerd bij ongeveer 350 van de 5000 bedrijven waarop de wet van toepassing wordt, blijkt dat er nog onvoldoende bekend is bij bedrijven over de gevolgen van de wet voor hun bedrijf. Acht op de tien bedrijven heeft van de wet gehoord, maar slechts een kwart weet wat de wet voor hun bedrijf gaat betekenen. De andere driekwart van de bedrijven heeft nog geen idee wat de gevolgen zullen zijn. Ook weet slechts 55 procent van de bedrijven dat zij streefcijfers moeten opstellen. 

Al met al is mijn verwachting dat het effect van de wet slechts beperkt zal zijn, omdat (1) nu al 68 procent van de bedrijven aan het quotum voldoet, (2) ik niet verwacht dat de raad van bestuur ook automatisch meer divers wordt wanneer de raad van commissarissen dat is en (3) ik niet verwacht dat bedrijven nu wel streefcijfers formuleren. 

Andere interventies 

Hoewel een quotum ervoor kan zorgen dat het aandeel vrouwen toeneemt, ben ik van mening dat er daarnaast andere interventies nodig zijn om ervoor te zorgen dat ook gedrag van mensen verandert. In mijn proefschriftonderzoek, dat ik in augustus 2021 heb afgerond, geef ik aan dat quota vooral zien op het veranderen van cijfers en niet zozeer op gedrag, zoals vooroordelen en stereotypering. Daarom concludeer ik dat naast een quotumregeling organisaties de nodige interventies moeten plegen om barrières die vrouwen mogelijk hinderen naar de top te slechten.