Voor vrienden ga je harder lopen

Online onderwijs is momenteel een veelbesproken onderwerp in onderwijsland. Behalve dat er veel over gezegd is, is er ook veel gedaan en geleerd. In deze bijdrage geef ik een inkijkje in de beleving van huidige Nyenrode deeltijdstudenten. Hoe ervaren zij het gedwongen online onderwijs?

In het kader van een module Onderzoeksvaardigheden heeft een van onze parttime lichtingen dit zelf onderzocht door het houden van diepte-interviews met medestudenten. Zij bouwden daarbij voort op een duiding van ‘student engagement’ als de productieve betrokkenheid in het leren. Hierbij gaat het om studie-gerelateerd gedrag, de cognitieve verwerking van de stof, maar ook om de affectieve betrokkenheid bij de opleiding en de gemeenschap. Deze brede betrokkenheid is cruciaal om de doelstelling van studenten (en daarmee ook die van onderwijsinstellingen) te volbrengen, zo blijkt uit menig academisch onderzoek.

A reward for life

Anders dan studenten die bewust kiezen voor een online-opleiding, hebben onze studenten zich  ingeschreven vanwege het kleinschalige onderwijs én de nadruk op onze ‘Nyenrode community’. Deeltijdstudenten gaan bij aanmelding een zware tijd tegemoet, waarin ze werk en studie moeten combineren, maar waarin ze zich gesteund weten door studiegenoten die soortgelijke offers maken. Het met elkaar “in hetzelfde schuitje zitten” in de woorden van een van de respondenten geeft een band die helpt om deze pittige studietijd door te komen. En die band blijft ook van waarde na de opleiding; de zogenaamde ‘reward for life’. Juist bij deze studenten is de overgang naar online onderwijs dan ook hard aangekomen. Het gemis gaat aanzienlijk verder dan het ontbreken van een borrel of een feestje. Aan sociale contacten hebben de meeste studenten buiten hun opleiding geen gebrek. Maar de verbondenheid met het instituut, de docenten, de staf en met elkaar is een wezenlijk onderdeel van het programma waar ze voor hebben gekozen. Zoals een van de respondenten aangaf: “voor vrienden ga je harder lopen”. Dergelijke positieve relaties binnen de community, zo blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek, spelen een grote rol in succesvol academisch onderwijs.

Ontmoetingen – fysiek versus online

Het creëren van een groepsgevoel in een online setting is moeilijk. De fysieke locatie faciliteert spontane ontmoetingen. Studenten gingen voor de ‘lockdown’ bewust ruim voor de start van het college al naar de campus om elkaar tegen te kunnen komen, zonder specifieke agenda. In ontmoetingen met medestudenten of docenten wisselden inhoudelijke en sociale onderwerpen zich ongedwongen af. Na het college werden inhoudelijke inzichten verwerkt onder het genot van een drankje. Juist dergelijke ongeplande ontmoetingen zijn in een online context nauwelijks na te bootsen.

Het is bekend dat communicatie via online kanalen snel verzakelijkt, iets dat studenten ook aan den lijve ondervinden. Online colleges nodigen uit tot passiviteit, waar interactieve werkvormen maar ten dele iets aan kunnen veranderen. De sociale controle ontbreekt en men heeft afleiding in de eigen omgeving. Studenten moeten voor hun gevoel harder werken om actief bezig te zijn met hun studie, doordat de externe stimulans afwezig is. Het opnemen van colleges maakt het bovendien laagdrempeliger om een live bijeenkomst te skippen om deze op een ander moment (gedeeltelijk) terug te kijken.

Groepswerk helpt om studenten nog enig onderling contact te laten onderhouden, maar ook in de groepsgesprekken ligt de nadruk veel vaker op afstemmen en afvinken. Men is in de huidige tijd schermmoe en een faciliterende omgeving voor dieper contact ontbreekt. Een ieder zit achter het eigen scherm, in een ruimte waarin ook wordt gewerkt en geleefd. Men verlangt naar het eindelijk dichtklappen van de laptop na de werkdag. Bovendien kiezen zij vaak ook voor dezelfde groepssamenstelling in een volgend vak, omdat ze eigenlijk alleen hun eerdere projectgroep leden iets beter kennen. Het resultaat is het ontstaan van meerdere kleine groepen, in plaats van het gevoel een trotse ‘Nyenrode-cohort te zijn’.

Verbondenheid en relaties

Ook het contact met docenten en staf wordt zakelijker ervaren. Dit is logisch, aangezien je in deze tijd actief contact moet zoeken via mail of telefoon en dat alleen doet bij een concrete vraag. Vanuit de programma’s is alles in werking gesteld om te voorkomen dat studenten studievertraging oplopen en aan het einde van de rit de benodigde eindkwalificaties bezitten. Het inhoudelijke deel moest overeind blijven. Over het algemeen hebben de studenten dan ook het gevoel dat de kwaliteit van de lesstof onveranderd is. Specifieker nog, de informatieoverdracht blijft gelijk. Dat is op zich natuurlijk mooi nieuws, waar veel universiteiten wellicht ook tevreden mee zullen zijn. Maar de Nyenrode missie omvat bewust een bredere ontwikkeldoelstelling: ‘shaping responsible leaders’. Zoals Benjamin Franklin het ooit zei: “Tell me and I forget; teach me and I may remember; involve me and I learn”. ‘Involvement’ in onze Nyenrode community – dat is de grote uitdaging waar we met elkaar voor staan. Niet alleen het instituut, maar de community als geheel. Verbondenheid gaat gepaard met hechte relaties die leren mogelijk maakt, maar draagt daarnaast bij aan motivatie en algeheel welzijn.

Inhaalslag en een wijze les

De lockdown is door niemand gewenst of gekozen en iedereen  zal blij zijn als onze beweegruimte weer toeneemt. Bij deze groep studenten leeft de hoop en voorzichtige verwachting dat met die ruimte een inhaalslag gemaakt kan worden in het ontwikkelen van het ‘community-gevoel’. Daarnaast is het voor de toekomst waarin ‘blended learning’ naar alle waarschijnlijkheid een grotere rol gaat spelen, belangrijk om de grote waarde van het groepsgevoel voor onze Nyenrode community goed voor ogen te houden.