“Wie als leider in staat is tot kwetsbaarheid, creëert een gevoel van gelijkwaardigheid.”

Een sterke leider weet het beste uit zichzelf te halen. Maar om dat te kunnen doen, moet je wel weten wie die “zelf” is. Acteur en regisseur Ad Bastiaanse gaat in zijn theatertrainingen voor Nyenrode Business Universiteit op zoek naar de oorspronkelijkheid van de deelnemers. “Er zijn zoveel mensen die zich - vaak onbewust - verbergen achter een gecreëerd imago. Ik wil terug naar de oorspronkelijke versie.”

Theatersport en leiderschap, op het eerste gezicht lijken deze twee disciplines weinig met elkaar te maken te hebben. Dat komt volgens Bastiaanse vooral door het beeld dat mensen van acteren hebben.

“Mensen denken bij acteren vaak: we gaan een kunstje aanleren. Het tegenovergestelde is waar. Acteren bestaat grofweg uit twee fasen: In de eerste fase leer je je aangeleerde gedrag zoveel mogelijk los te laten. Dit is als het ware een dé-conditioneringsproces. Als je na deze fase je zogenaamde “nulpunt” hebt bereikt, dan begint de volgende fase. In de tweede fase begin je gericht te werken aan je rol, je verhaal en je personage. Dit is een transformatieproces, dus het feitelijke acteerwerk. In mijn trainingen voor het Advanced Management Program richt ik me uitsluitend op die eerste fase.”

“Je kan mensen niet aanleren hoe ze zich authentiek moeten gedragen.
Je kan mensen wel àfleren om zich identiek aan anderen te gedragen.”

Naar de oorsprong

Inzicht krijgen in het eigen aangeleerde gedrag is volgens Bastiaanse voor elke leidinggevende enorm belangrijk. In het algemeen hebben veel mensen de neiging om te voldoen aan de verwachtingen van hun omgeving en nemen daardoor onbewust een bepaalde rol aan. “Hoe langer ze op een leidinggevende positie zitten, hoe verder ze af komen te staan van hun natuurlijke gedrag en spontaniteit. In mijn trainingen voor het AMP ga ik met behulp van diverse klassieke theateroefeningen weer op zoek naar die oorsprong. Je kan mensen namelijk niet aanleren hoe ze zich authentiek moeten gedragen. Je kan mensen wel àfleren om zich identiek aan anderen te gedragen.”

In een paar uur tijd neemt Bastiaanse de groep mee in verschillende oefeningen die inzicht geven in de effectiviteit van gedrag. Hoewel hij de oefeningen altijd afstemt op de dynamiek van de groep, gebruikt hij telkens dezelfde opbouw. “Ik begin met uitbundige spel-improvisaties waarbij veel gelachen wordt. Humor zorgt voor een veilige sfeer waarin deelnemers meestal meer van zichzelf durven laten zien. Langzamerhand neem ik steeds meer communicatie instrumenten van de deelnemers af, zoals het oogcontact, stemgebruik en het expressieve gebruik van armen en handen. Ik probeer hun spontane en natuurlijke aanwezigheid weer naar boven te krijgen. En dat is vooral een kwestie van aangeleerd gedrag los of achterwege te laten. Dus mínder doen om méér te kunnen zijn.”

Laagjes afpellen

De theatertrainingen hebben een energiek en behoorlijk intensief karakter, waarbij er veel ruimte is voor onderlinge en individuele feedback. Alle oefeningen zijn gericht om meer inzicht te krijgen in de persoonlijke communicatieen leiderschapsstijl, waarbij er uitgegaan wordt van het credo “Less is more”.

Naarmate de training vordert, pelt Bastiaanse laagje voor laagje het aangeleerde gedrag van de deelnemers af. Dat kan soms als confronterend worden ervaren, omdat de deelnemers zelf voortdurend centraal staan in de gedragsoefeningen.

De allerlaatste opdracht noemt hij dan ook “het moment van de naakte waarheid.” Dan hoeven de deelnemers niet meer te handelen, niet meer te voldoen, niets meer te zeggen, niets meer te etaleren en niets meer te bewijzen.Dan is elke deelnemer “op basis van niets” even totaal op zichzelf aangewezen en uitsluitend nog maar lichamelijk aanwezig.

“Het is voor mensen vrijwel onmogelijk om helemaal niets te doen. We zijn namelijk drukke, actieve wezens. We willen handelen, reageren, communiceren. Maar als ik aan de deelnemers aan het einde van de training vraag om helemaal niets meer te doen, gebeuren er juist de meeste mooie en waarachtige dingen.Dan komt het oorspronkelijke, authentieke gedrag bij de meeste deelnemers weer zichtbaar naar de oppervlakte. Dat is fascinerend en soms zelf ontroerend om te zien.”

“Ik wil blootleggen dat het niet eng is om zichtbaar te maken wat er van
binnen gebeurt.”

Overtuigend en invloedrijk leiderschap

De deelnemers leren dat ze het imago dat ze grotendeels onbewust van zichzelf hebben gecreëerd ook weer los kunnen laten. “Hoe minder we ons gedrag bewust vormgeven, hoe spontaner en oprechter we door de ander worden ervaren. En hoe groter de overtuigingskracht. Dat is het tastbare effect van de oefeningen. Wat ik in die training met ze doe, kunnen ze later voor zichzelf doen. Ik leg alleen maar bloot dat het niet eng is om zichtbaar te maken wat er van binnen met je gebeurt.” Volgens Bastiaanse is die openheid essentieel voor je geloofwaardigheid en invloed als leider. “Wie als leider in staat is tot kwetsbaarheid, creëert een gevoel van gelijkwaardigheid. Echte leiders omringen zich niet met volgelingen, maar met mensen waar zij zelf ook veel van kunnen leren. Echte leiders leiden leiders op!”