Degrowth in organisaties

Bedrijven kunnen er niet meer omheen dat hun bedrijfsvoering steeds duurzamer moet worden. Vanwege klimaatverandering, strengere regelgeving en, niet in de laatste plaats, de verwachting van consumenten. Dat betekent een fundamentele verandering van de bedrijfsstrategie voor de meeste ondernemingen. Hoe bouw je tegen die achtergrond een gezonde toekomst voor je bedrijf en waar moet je je op richten als economische groei niet langer het doel is?

Lotte Levelt MSc. is mede dankzij een gulle gift van een Nyenrode alumnus aangesteld als PhD-onderzoeker om degrowth in organisaties te onderzoeken. Samen met dr. Nicolas Chevrollier, prof. dr. ir. André Nijhof en dr. Aikaterini Argyrou gaat zij op zoek naar antwoorden.

Vijf vragen aan Nicolas Chevrollier

1. Ontgroeien? Willen we dat wel?

Dat is meteen een heel goede vraag. De wil om te groeien zit inderdaad diep gebakken in ons economisch systeem. Maar we zien tegelijkertijd dat de grenzen aan groei bereikt zijn. De aarde kan het niet meer aan. Klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, overbevolking en extreme armoede, grondstoffen die opraken: de omgeving waarin bedrijven opereren is wereldwijd existentieel aan het veranderen.

"De spelregels veranderen, dus hebben we behoefte aan een nieuwe spelstrategie."

Als business universiteit hebben we een taak om alternatieve manieren te onderzoeken waarop bedrijven zich duurzaam kunnen ontwikkelen. De spelregels veranderen, dus hebben we behoefte aan een nieuwe spelstrategie. Een concept wat in dit onderzoek onze specifieke aandacht daarbij heeft, is degrowth”.

2. Degrowth?

“Degrowth is te definiëren als de overgang naar een economie en samenleving die in balans zijn met de natuur en die gericht zijn op welvaart voor iedereen. Het is een term die op zichzelf al debat oproept, omdat je het natuurlijk snel als ‘recessie’ zou kunnen zien. Maar dat is nadrukkelijk niet de bedoeling van degrowth. Het is een geplande reductie van consumptie en productie.

"Je ziet dat bedrijven als Patagonia en Dopper al heel erg bezig zijn met bepaalde denkstappen, zoals een heroverweging van hun verkoopstrategie."

Op organisatieniveau is waardecreatie nog steeds het hoofddoel. Maar met waardecreatie wordt niet winst bedoeld maar een andere waarde. Vergelijk het met ‘op dieet gaan’. Je bent op zoek naar een nieuwe balans waarvan je weet dat het goed voor je is. Dan ga je dus minder eten, wat bijzonder uitdagend en soms ook gewoon niet leuk is, maar het leidt uiteindelijk, als je het goed doet, tot een beter resultaat. Je ziet dat bedrijven als Patagonia en Dopper al heel erg bezig zijn met bepaalde denkstappen in dat proces, zoals een heroverweging van hun verkoopstrategie. Ze leveren winst in om hun bedrijfsvoering duurzamer te maken. Dat zijn stappen in de goede richting. Hoe dergelijke stappen bijdragen aan degrowth en welke kenmerken een “degrowth model” definiëren, is precies waar we met ons onderzoek meer zicht op willen krijgen.”

3. Zijn er ook al bedrijven die al volledig degrowth als model toepassen?

“Wat een volledig degrowth model omvat, moeten we nog vaststellen met ons onderzoek. Maar veelal kleine bedrijven in allerlei sectoren brengen onderdelen van degrowth al in praktijk. Vooral in Frankrijk en Spanje en in delen van de UK is er al meer wetenschappelijk onderzoek naar het degrowth model gedaan. Wat handig voor ons is, want die data kunnen wij goed gebruiken bij ons onderzoek.

Nederland is in het verleden geen voorloper op dit gebied geweest, maar je ziet dat er een inhaalslag wordt gemaakt en de initiatieven meer structuur krijgen, bijvoorbeeld met het “ontgroeiplatform”. In het Europese Parlement was er laatst nog een interessante conferentie over de beyond-growth economy, waar degrowth een belangrijk onderdeel van is.”

4. Het onderzoek gaat bedrijven dus eigenlijk helpen om het juiste dieet te vinden?

Zou je het kunnen zien. Vanuit bedrijfskundig perspectief hebben we tot nu toe een versnipperd beeld van wat er nodig is voor een succesvolle implementatie van een degrowth bedrijfsstrategie. Daar willen we met ons onderzoek meer eenheid inkrijgen. We willen patronen ontdekken, succesfactoren.

"Als winst niet meer het doel is, op welke waarde ga je als bedrijf dan inzetten? En hoe bepaal je vervolgens of je succesvol bent?"

Eén belangrijk aspect van degrowth is vaststellen wat waarde is. Als winst niet meer het doel is, op welke waarde ga je als bedrijf dan inzetten? En hoe bepaal je vervolgens of je succesvol bent? Ten tweede is van belang of de organisatie voldoende dynamic capabilities heeft om een dergelijke ingrijpende transitie succesvol te laten zijn. En een derde onderzoekslijn richt zich meer op de juridische en governance structuren die bedrijven nodig hebben in deze sterk veranderde context. In Nederland heb je een bv of een stichting, maar welke bedrijfsvorm heb je nodig als je geen stichting bent, maar winst niet als voornaamste doel hebt?”

5. Waarom past dit onderzoek op Nyenrode?

Nyenrode, in haar hoedanigheid van business school, kun je zien als de tempel van de economische groei: decennia lang hebben wij onze studenten hier geleerd dat ze in hun bedrijfsvoering moeten streven naar economische groei. Maar nu we weten dat alleen maar sturen op meer winst, eigenlijk niet langer haalbaar is, moeten we juist hier in Breukelen gaan kijken naar alternatieve scenario’s als degrowth. Bovendien hebben we in Breukelen een lange traditie en een sterke expertise op het gebied van duurzaam ondernemen en duurzame transities.

In Nederland staat het onderzoek naar degrowth, zeker in de bedrijfskunde, nog in de kinderschoenen. Dat Nyenrode hiervoor zijn nek durft uit te steken, is moedig en maakt het echt een interessant onderzoeksgebied. De relevantie voor bedrijven en voor onze studenten, de bestuurders van de toekomst, is groot en urgent.”

Over de onderzoekers

Prof. dr. ir. André Nijhof is hoogleraar Duurzaam Ondernemen en Stewardship aan Nyenrode Business Universiteit. Hij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Entrepreneurship, Governance & Stewardship. 

Nijhof is in 1999 gepromoveerd aan de Universiteit Twente, voormalig voorzitter van het Nederlands Netwerk Bedrijfsethiek en was projectleider in het nationale onderzoeksprogramma Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in Nederland. Hij heeft uitgebreid gepubliceerd in internationale tijdschriften zoals Journal of Business Ethics, Corporate Governance en Leadership en Organizational Development Journal.

Dr. Nicolas Chevrollier is universitair docent aan Nyenrode Business Universiteit. Hij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Entrepreneurship, Governance & Stewardship.

Chevrollier geeft colleges op BSc-, MSc- en MBA-niveau. Daarnaast onderzoekt hij hoe nieuwe vormen van strategie, bedrijfsmodellen en organisaties leiden tot hogere niveaus van duurzaamheidsprestaties. Het verbinden van people, planet en business mechanismen is wat hem energie geeft tijdens de interactie met studenten en collega's.

Dr. Aikaterini Argyrou LL.M is universitair docent bij Nyenrode Business Universiteit. Zij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Entrepreneurship, Governance & Stewardship. 

Argyrou doet multidisciplinair onderzoek op het gebied van recht, duurzaamheid en sociaal ondernemerschap. Haar onderzoek richt zich op het onderzoeken van normatieve kaders die invulling geven aan het begrip duurzaamheid in het ondernemerschap en het ondernemingsrecht vanuit het perspectief van sociaal ondernemerschap. Haar onderzoeksinteresse breidt zich ook uit naar onderzoeksgebieden gerelateerd aan duurzaamheid en institutionele verandering, duurzame markttransformatie, ondernemings- en mensenrechten, MVO en genderaspecten in organisaties. Sinds 2020 is Argyrou wetenschappelijk bestuurslid van de OESO waar zij sociale en solidaire ecosystemen in de economie promoot.

Lotte Levelt MSc. is een voltijd promovendus aan het Center for Entrepreneurship, Governance and Stewardship. Haar onderzoek richt zich op duurzaamheid en internationale ontwikkeling, met een specifieke focus op Degrowth: Hoe zien degrowth bedrijfsmodellen eruit? Hoe definiëren we waarde in een post-groeimaatschappij? Ze raakt geïnspireerd door idealistische collega's en studenten die buiten de kaders denken!